Allelopatia w ogrodzie | Przykłady dobrego i złego sąsiedztwa roślin

Czym jest allelopatia?

Zakładając swój ogród, rabatę i planując kompozycje w donicach na taras czy balkon, naturalne wydaje się dobieranie roślin nie tylko ze względu na wygląd ale też wymagania. Ale uwaga! To nie koniec! Jest jeszcze jedna zależność, którą powinniśmy się kierować przy sadzeniu i tworzeniu kompozycji roślinnych w ogrodach – allelopatia!

Allelopatia to zjawisko polegające na wzajemnym oddziaływaniu biochemicznym na siebie różnych roślin oraz mikroorganizmów, które może mieć charakter zarówno korzystny i stymulować roślinę do wzrostu i rozwoju jak i niekorzystny stanowiąc czynnik hamujący.

• Dzięki allelopatii z powodzeniem można ograniczyć ilość sztucznych środków chemicznych w ogrodzie na rzecz pięknych i pożytecznych zestawień roślinnych.
• Odpowiednie wykorzystanie tego zjawiska sprawi, że rośliny warzywne i owocowe mogą wprost tryskać pięknem, zdrowiem i obfitymi plonami.
• Stosowanie się do zasad dobrego oddziaływania "allelopatycznego" można nawet ograniczyć rozprzestrzenianie się chwastów!
  
  

Piękny ogród dzięki allelopatii

Rośliny mogą reagować między sobą w korzystny lub niekorzystny sposób, lub stanowić swoistą tarczę ochronną przeciwko szkodnikom i chorobom grzybowym. Wiele tego typu powiązań znajdziemy w ogrodzie warzywnym, ale równie dużo allelopatii występuje wśród roślinach ozdobnych.

► Allelopatia sposobem na szkodniki

Allelopatia przeciw nornicom
Jakie rośliny zabezpieczą przed nornicą?

Istnieje szereg gatunków kwiatów, które są szczególnie podatne na ataki nornic (np. nasze ukochane lilie). Aby uchronić je przed tymi szkodnikami, w ogrodzie wśród nich można posadzić: 

• czarna porzeczka (Ribes nigrum),
• czarny bez (Sambucus nigra),
• narcyzy (Narcissus)
• i szachownicę cesarską (Fritillaria imperialis)
  
  

Allelopatia przeciw kretom
Jakie rośliny odstraszą kretem?

W wielu przypadkach w nierównej walce z kretami, które skutecznie niszczą trawniki szczególnie wiosną pomogą:

• aksamitka (Tagetes),
• bazylia (Ocimum basilicum),
• czosnek ozdobny (Allium),
• rącznik pospolity (Ricinus communis)
• i komosa (Chenopodium).
  
  

Rośliny odstraszające krety warto sadzić na obrzeżach działki, wokół rabat oraz na granicy trawnika z nasadzeniami.

Allelopatia przeciw nicieniom
Jakie rośliny uchronią przed nicieniem?

Przeciwko nicieniom, groźnym szkodnikom niszczącym korzenie roślin ozdobnych takich jak róże, ozdobne rośliny cebulowe, hortensje, budleje, czy jaśminowce chroni

• aksamitka (Tagetes), która skutecznie wabi te szkodniki i zatrzymuje je w swoich korzeniach,
• dalia ogrodowa (Dahlia),
• nagietek lekarski (Calendula officinalis).
  
  

Allelopatia przeciw mszycom
Jaka roślina uchroni przed mszycą?

Silnym wabikiem dla owadów – w tym też mszyc – jest nasturcja (Tropaeolum). Jej ochronne działanie przeciw mszycom polega na tym, że wabi je do siebie swoim zapachem – w konsekwencji szkodniki gromadzą się na nasturcji zamiast na innej, cenniejszej roślinie, która z nią sąsiaduje.

Allelopatra przeciw ślimakom
Jakie rośliny odganiają ślimaki?

Ślimaki mają swoje gusta. Jest dość sporo gatunków roślin ozdobnych, których te szkodniki nie lubią i omijają. Dobrze je więc sadzić przy ulubionych przez ślimaki funkiach, cyniach, daliach oraz tulipanach. Są to np.:

• begonia (Begonia),
• czosnek (Allium),
• mydlnica lekarska (Saponaria officinalis),
• majeranek (Majorana hortensis),
• macierzanka, czyli tymianek (Thymus),
• rumianek (Matricaria chamomilla),
• bylica piołun (Artemisia absinthium),
• krwawnik (Achillea millefolium),
• hyzop (Hyssopus officinalis)
• i przywrotnik (Alchemilla).
  
  

Allelopatia przeciw chorobom grzybowym
Jakich rośliny chronią przed chorobami?

Przed chorobami grzybowymi natomiast skutecznie chronią rośliny, które posiadają w swoich lotnych olejkach związki siarki – dzięki nim skutecznie ochronią one np. róże przed mączniakiem prawdziwym.

• szczypior (Allium schoenoprasum)
• i czosnek (Allium sativum).
  
  

Ciekawostką jest to, że szczypior i czosnek poprawiają intensywność zawiązywania pąków kwiatowych i wzmagają zapach róż.

Allelopatia przeciw mrówkom
Jakie rośliny odgonią mrówkę?

Idealnym towarzystwem dla roślin podatnych na "atak' mrówek są rośliny o silnym działaniu antyseptycznym – skutecznie odstraszają mrówki, które – o czym nie można zapominać – współpracują z mszycami! Są to:

• lawenda (Lavandula),
• tymianek (Thymus),
• mięta (Mentha)
• i majeranek (Majorana).
  
  

► Allelopatia jako nawóz

Jeśli chodzi o pozytywne i bezpośrednie oddziaływanie roślin na siebie to idealnym przykładem są tutaj rośliny motylkowate, np. łubin (Lupinus). W skrócie można powiedzieć, że jest to najbardziej efektowny zielony nawóz, który można zastosować w ogrodzie.

Rośliny motylkowe znakomicie użyźniają glebę, dzięki temu, że żyją w symbiozie z bakteriami brodawkowymi i wprowadzają do gleby niezbędny pierwiastek jakim jest azot, dodatkowo głęboko ją spulchniają i napowietrzają swoimi korzeniami.

► Sąsiedztwo roślin ozdobnych – dobra i zła allelopatia

"Zła" allelopatia

• Królem "złej" allelopatii jest orzech włoski (Juglans regia). W całej tej roślinie znajduje się związek o nazwie juglon, który właściwie całkowicie hamuje prawidłowy wzrost tkanek roślinnych. Rozkładające się liście orzecha sprawiają, że w glebie pod tym drzewem jest dość duże stężenie juglonu, co w efekcie prowadzi do tego, że koło orzecha nie lubią (lub nie mogą!) rosnąć inne rośliny.
• Niekorzystnie działanie, ale w dużo mniejszym stopniu niż orzach, ma również robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia).
• Krwawnik natomiast "nie lubi się" z trawami ozdobnymi.
• Warto też wiedzieć, że tulipany źle wpływają na irysy. 
  
  

"Dobra" allelopatia

• Prawie wszystkie byliny uwielbiają towarzystwo dziewanny i rumianku pospolitego.
• Pokrzywa, czyli roślina najczęściej będąca chwastem, zdrowotność praktycznie wszystkich roślin!
• Tak samo jak pokrzywa, chwastem pozytywnie oddziałującym na kwitnące rośliny jest mniszek lekarski – wydziela on etylen, który przyśpiesza kwitnienie i dojrzewanie owoców, a w szczególności jabłek, a także przyciąga dżdżownice.
• Bylica piołun to kolejny wyjątkowy chwast, który odstrasza pchełki, ślimaki i niektóre owady.

Tekst: Katarzyna Jeziorska na podstawie opracowanie przez Patrycję Lipiec, zdjęcia/grafiki w tekście: Tharkun Olorin/CC BY-SA 3.0/Wikipedia Commons, zdjęcie tytułowe: ronstik/Depositphoto, perfectly/Pixabay