Ciekawostki o bocianach | Co warto o nich wiedzieć?
Ostatnimi czasy obserwujemy spadek poziomu wiedzy przyrodniczej – nie tylko ogólnej, ale i tej dotyczącej pospolitych, bliskich człowiekowi gatunków. Choćby bociana. Ma to nieprzyjemne konsekwencje: z symbolu ukochanego ptaka w różnych miejscach bocian staje się ledwie tolerowany, a sączone na jego temat informacje bywają stronnicze i miewają negatywny charakter. Przykłady można mnożyć.
Z czego to wynika? Przyczyna jest dość prosta – zmiana pokoleniowa i migracja ludzi z miast na wieś. Mieszkańcy aglomeracji są wobec bocianów mniej tolerancyjni, niż osoby żyjące na wsi od lat. Malownicze gniazda bocianów, tak chętnie przedstawiane na zdjęciach i obrazach, zaczynają teraz przeszkadzać: okazują się "za ciężkie" dla dachów, zaś same bociany, które potrafią "obielić" swoimi odchodami okolicę gniazda, zaczyna się traktować z wrogością i niechęcią. I choć od lat masa gniazd bocianich się nie zmienia, a one same nie brudzą otoczenia bardziej, niż zwykle - w wielu miejscach stały się niepożądane.
Ornitolodzy z Polskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (PTOP) od trzech lat prowadzą projekt, którego celem jest łagodzenie konfliktu na linii człowiek-przyroda. W ostatniej dekadzie członkowie PTOP dostrzegli ogromy spadek tolerancji ludzi na wsi w stosunku do bocianów. Otrzymywali też coraz więcej telefonów w sprawie przeniesienia gniazda, które z symbolu szczęścia stało się symbolem zagrożenia i problemów.
Spośród kilkuset ankiet z zapytaniem, czy bocian na wsi jest uznawany za ptaka pożytecznego, w zaledwie kilku pojawiała się odpowiedź negatywna. Niemal zawsze wypisywano: pożyteczny, ozdoba gospodarstwa, pomaga rolnikom i przynosi szczęście. Bocian był więc dawniej darzony powszechną sympatią i szacunkiem. Wyrządzenie krzywdy ptakom dorosłym, pisklętom lub uszkodzenie gniazda było traktowane jako poważne przewinienie lub grzech.
Zmiana postrzegania boćka zachodzi dosłownie teraz, na naszych oczach. W mediach raz po raz powracają proste komunikaty, jakie to złe ptaki z tych bocianów. Trzeba jednak zauważyć, że to kompletna antropomorfizacja i dosyć infantylna interpretacja ptasich, w tym bocianich zachowań.
Fot. Pixabay |
Prawda o bocianach
Bociany białe (Ciconia ciconia) to – poza "dobrem" i "złem" – świetny przykład ukazujący komplikacje zjawisk przyrodniczych. Stanowią ważny wskaźnik jakości środowiska (są dobrymi bioindykatorami). W obrębie bocianiego terytorium stwierdza się większą różnorodność lęgowych gatunków ptaków, niż w miejscach przez nie opuszczonych. I to mimo faktu, że bocian jest drapieżnikiem i należy do oportunistów pokarmowych: żywi się bez specjalnych preferencji – tym, o co w danym momencie najłatwiej.
Bociany to nie tylko większa różnorodność wokół gniazd, ale i w samych gniazdach. Te niesamowite konstrukcje, których wnętrze przypomina glebę, potrafią osiągać imponujące rozmiary i ogromną masę (średnio prawie 400 kg). Z tego względu dość licznie zasiedlają je kręgowce, bezkręgowce, rośliny i grzyby. Do najliczniej występujących należą przedstawiciele flory (ponad 100 gatunków), roztocza (ponad 30 gatunków) i ptaki (ponad 20 gatunków). Do najciekawszych należą: mrówki, osy, próchnojady, wiewiórki, szczury i sowy. Bocianie gniazda to prawdziwe ostoje bioróżnorodności. Ich ochrona daje szansę przetrwania wielu gatunkom.
Spore zainteresowanie budzi życie rodzinne bocianów. Świadczy o tym choćby rosnąca liczba kamer internetowych umieszczanych przy gniazdach (obecnie jest ich w Europie ponad 500). Zwykle bociany są wiernymi partnerami. Do zdrad dochodzi u tego gatunku bardzo rzadko, rzadziej niż u innych gatunków ptaków, nawet gdy gnieżdżą się kolonijnie.
Zdarza się, że w Polsce potrafią mieć nawet sześć piskląt, choć zwykle jest ich tylko dwa lub trzy, które są karmione codziennie ogromnymi ilościami białka. Jedno młode od wyklucia do wylotu z gniazda otrzymuje około 34 kg pokarmu. Aby sprostać swym zadaniom, rodzice muszą się nieźle nagimnastykować.
Fot. Pixabay |
Coraz mniej bocianów
Niestety, obserwujemy znaczący spadek liczby dużych bocianich rodzin. To nie tylko demografia podobna do ludzkiej, ale smutna konstatacja rzeczywistości. Przekształcenia krajobrazu rolniczego, w tym zanik pastwisk, osuszanie łąk, komasacja i chemizacja upraw to czynniki wybitnie negatywnie oddziałujące na ten gatunek. Sytuacji nie poprawiają trudności, jakie pojawiają się podczas wędrówek. To niezwykłe przemieszczenia, z Europy – na zimowiska w Afryce. Nie dość, że trudniej tam o pokarm – to jeszcze w czasie przelotów bociany bywają ostrzeliwane przez ludzi, nawet z broni maszynowej! Po drodze czeka na nie wiele innych niebezpieczeństw. Do największych, jak pokazują ostatnie badania z użyciem nadajników GPS-GSM, należą linie elektroenergetyczne.
Bocian to gatunek związany od przynajmniej setek lat z człowiekiem. Na dobre i na złe. Jego los w dużej mierze jest w naszych rękach.
2019-04-24
Źródło: PAP - Nauka w Polsce, Adam Zbyryt z PTOP, Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Leszek Jerzak z Uniwersytetu Zielonogórskiego – niestrudzeni popularyzatorzy wiedzy o ptakach, zdjęcie tytułowe: MabelAmber/Pixabay
TEMATY NA CZASIE 
Komentarze