Planowanie ogrodu: wybór projektu, kształtowanie powierzchni, odwodnienie terenu

Planowanie ogrodu i jego projekt

Analiza potrzeb i możliwości (finansowych, technicznych i fizycznych)

Myślenie o przyszłym ogrodzie trzeba rozpocząć od określenia oczekiwań użytkowników. Warto je skrupulatnie spisać i omówić z członkami rodziny. Podczas rodzinnych konsultacji warto ustalić, kto i ile czasu będzie w stanie poświęcić opiece nad ogrodem. Przy okazji można wstępnie podzielić obowiązki lub od razu zdecydować się na fachową pomoc z zewnątrz.

Nie można zapomnieć o omówieniu kwestii finansowych. To od nich zależy skala przyszłych prac w ogrodzie oraz to, czy można je będzie wykonać w jednym rzucie, czy trzeba rozłożyć na wiele etapów rozciągniętych w czasie.

Inwentaryzacja posesji

Jest potrzebna do dalszego planowania i sporządzenia projektu. Najwygodniej wykonać ją w formie planu działki widzianego z góry, w skali 1:100, gdzie 1 cm na papierze odpowiada jednemu metrowi w terenie. Można wykorzystać do tego papier milimetrowy lub podkład geodezyjny. Inwentaryzacja powinna obejmować całą działkę oraz najbliższe sąsiedztwo tuż przy jej granicach. Chodzi o naniesienie na plan: granic działki, obrysu budynków, ciągów komunikacyjnych, istniejących drzew, kierunków świata, spadków terenu oraz przebiegu instalacji - elektrycznej, gazowej, wodociągowej i kanalizacyjnej. Bada się rodzaj gleby, poziom wód gruntowych, jak również opisuje charakterystyczne cechy okolicznego krajobrazu oraz ważne elementy sąsiedztwa (drzewa, budynki), które mogą wpływać na wygląd naszej posesji. Może trzeba je będzie zasłonić albo wręcz przeciwnie - wyeksponować.

Podział przestrzeni na funkcje

Bez przemyślanego podziału przestrzeni ogród może stać się niefunkcjonalny, a jego wygląd - chaotyczny. Dlatego warto go starannie dopracować.

Najczęściej przestrzeń dzieli się na kilka stref:

• reprezentacyjną (przed frontem domu);
• wypoczynkową (wokół tarasu, altany, placu zabaw, trawnika rekreacyjnego);
• ozdobną (rabaty i kolekcje roślin, ogródki: skalne, japońskie, wodne);
• użytkową (warzywnik, zielnik, sad);
• gospodarczą (z drewutnią, składzikiem na narzędzia, kompostownikiem).
  
  

Wielkość tych stref zależy tylko od naszych preferencji i rozmiarów ogrodu. Poszczególne strefy powinny być ze sobą dobrze skomunikowane (potrzebne są przejścia, ścieżki) i mieć własną infrastrukturę (obiekty małej architektury, instalacje). Niektóre strefy lepiej odseparować od innych, na przykład żywopłotem.

Projekt na zamówienie lub we własnym zakresie

Na tworzenie ogrodu własnymi siłami (twórczymi i fizycznymi) decydują się tylko ci, którzy znają etapy tworzenia ogrodu i mają gwarancję, że nie popełnią żadnego błędu.

Pozostali powinni skorzystać z pomocy architekta krajobrazu, ponieważ naprawianie błędów jest znacznie droższe od zatrudnienia specjalisty. Najlepiej zamówić projekt kompleksowy, który obejmuje:

• projekt koncepcyjny;
• projekt wykonawczy (techniczny), który warto dodatkowo rozszerzyć o projekty częściowe, dotyczące odwodnienia, nawierzchni, podlewania, oświetlenia;
• szkice, przekroje i wizualizacje;
• kosztorys.
  
  

Oczywiście można zamówić tylko wybrane elementy projektu kompleksowego. Przy samodzielnej realizacji szczególnie cenne są projekty: koncepcyjny oraz projekty częściowe omawiające sposób wykonania instalacji odwadniającej, nawadniającej, elektrycznej.

Ile kosztuje projekt ogrodu?

Cena projektu nie jest aż tak wysoka, jak sobie to zazwyczaj wyobrażamy. Nie przekracza 10% ogólnych kosztów realizacji ogrodu. Przekładając to na złotówki: za kompleksowy projekt trzeba zapłacić od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Cena zależy od wielkości terenu i stopnia skomplikowania prac, jakie trzeba na nim wykonać, ilości projektów częściowych. W wycenie projektu architekci krajobrazu często stosują regułę - im większy teren oddaje się im do zaprojektowania i im lepiej go wyposaża, tym mniejszy procent kosztów przypada na projekt. W dużych i doinwestowanych ogrodach cena projektu spada do 3 - 5% kosztów jego założenia.

Kształtowanie powierzchni

Ze względu na to, czy w projekcie przewidziano ogród na płaskim, spadzistym czy pofałdowanym terenie, należy odpowiednio wymodelować powierzchnię gruntu. Przed rozpoczęciem tych prac zdejmuje się wierzchnią warstwę ziemi w miejscach, w których uległaby zniszczeniu, czyli z ciągów komunikacyjnych, przewidywanych wykopów, sztucznych nasypów.

Płaski teren

Jeśli na działce są dziury lub inne nierówności, można je zniwelować do poziomu sąsiednich posesji. Warto jednak uformować niewielkie spadki w stronę ogrodzenia, aby dać odpływ wodzie opadowej. Konieczne jest kompleksowe oczyszczenie terenu. Polega ono na sprzątnięciu odpadów po budowie domu oraz na usunięciu samosiejek drzew i krzewów, które zakłóciłyby harmonię ogrodu. Młode zarośla usuwa się według własnego uznania, na wycinkę starych drzew trzeba mieć pozwolenie z urzędu gminy.

Wykopy pod staw, wgłębnik, fundamenty

Wierzchnią, najbardziej żyzną warstwę ziemi, mającą 10 - 15 cm grubości, należy zdjąć i zgromadzić w innym miejscu niż ziemię wydobytą z głębszych pokładów. Żyzną można potem rozplantować pod trawnikiem lub na rabatach martwiczą wykorzystać do tworzenia pagórków albo wywieść z ogrodu na tzw. zwałkę.

Formowanie pagórków

Pagórki o wysokości do jednego metra wykonuje się z samej ziemi. Wyższe i rozległe formuje się, sypiąc na dno gruz, a dopiero potem kilka warstw ziemi. Nasypy zabezpiecza się siatką lub murkami oporowymi, chroniąc ziemię przed rozmyciem. Zewnętrzną warstwę nasypu (20 cm) tworzy się z żyznej gleby.

Uzupełnianie żyznej warstwy

Jeśli działka jest mała, często dosypuje się żyzną ziemię na całej powierzchni przyszłych rabat i pod trawnikiem. Wystarczy warstwa 5 - 10 cm, którą miesza się z podłożem, co chroni ją przed wypłukaniem przez deszcz. Jeśli działka jest duża, strukturę ziemi poprawia się tylko w wybranych miejscach, na przykład w dołkach pod roślinami i pod trawnikiem.

Koszty modelowania terenu zależą od tego: czy używa się ciężkich maszyn, czy rąk ludzkich; skąd pozyskuje się ziemię. Jeśli "rzeźbienia" w terenie jest dużo, taniej jest wykonać to maszynowo, ponieważ ręczne usługi bywają dwu- lub trzykrotnie droższe. Godzina pracy kopacza kosztuje 15 - 18 zł; koparki - 100 - 120 zł. Wywrotka piasku - 400 - 500 zł; żyznej ziemi - 400 - 700 zł. W ogrodzie o powierzchni 1000 m² daje to koszt od 5000 do 10 000 zł.

Odwodnienie terenu

Są działki, które bezwzględnie wymagają odwodnienia. Pierwszym wskazaniem do melioracji jest woda opadowa, zalegająca na powierzchni gruntu przez dłuższy czas. Drugim może być wynik prostego testu (warto go wykonać po zakupie działki). W kilku miejscach posesji wykopuje się otwory o rozmiarach 40×40×70 cm i wypełnia je po brzegi wodą. Jeśli woda nie wsiąknie w podłoże przez 20 minut, trzeba zainwestować w system drenujący. Potrzebny będzie do tego projekt i wykonawstwo specjalistycznej firmy melioracyjnej lub ogrodniczej. System odwadniający składa się z rur PCV (głównej zakopanej wokół budynku i podłączonych do niej krótszych rur perforowanych) oraz betonowych studni chłonnych. Rury perforowane owija się geowłókniną (zabezpieczającą je przed zamuleniem) i układa w rowach na warstwie piasku i żwiru. Do systemu drenów zazwyczaj podłącza się również rury spustowe rynien, w celu odprowadzenia wody z dachu budynku.

Koszt drenażu uzależniony jest od długości rur i rowów oraz od liczby studni chłonnych. Kształtuje się na poziomie około 7% kosztów wykonania ogrodu. W ogrodzie 1000 m² cena wynosi średnio 6000 zł.

Tekst: Lilianna Jampolska