Urządzanie ogrodu. Najpierw plan, potem realizacja

Planowanie i zakładanie ogrodu nie jest trudne kiedy wiemy, jak to zrobić. Znajomość podstawowych reguł pozwala stworzyć wymarzony zielony zakątek – bez względu na to, czy jesteśmy posiadaczami dużej posesji czy niewielkiego skrawka terenu. Piękny, zadbany ogród to nie tylko doskonałe miejsce wypoczynku, lecz także inwestycja w nieruchomość, bo może podnieść jej wartość nawet o 20%.

fot. Libet

Analiza potrzeb Zanim zaczniemy urządzać teren, przeprowadźmy analizę oczekiwań (uwzględniając potrzeby wszystkich członków rodziny), i realnych możliwości. Zastanówmy się, jak powinno wyglądać nasze miejsce wypoczynku, które rośliny najbardziej lubimy oraz ile czasu jesteśmy w stanie poświęcić na ich pielęgnację. Aby powstał projekt, należy przeanalizować wiele kwestii. Nie oczekujmy, że wszystkie pomysły da się zrealizować. Inaczej planuje się duży ogród, inaczej mały. Wiele też zależy od kształtu działki, jej położenia, panujących warunków itd. Ograniczeniem – innego rodzaju – mogą okazać się środki finansowe. Nawet jeśli na efekt końcowy będzie trzeba czekać dłużej, trzymajmy się założeń projektu i nie stosujmy półśrodków. Bądźmy przygotowani na to, że jeżeli działka jest duża, zupełnie pusta (bez drzew, krzewów i uzbrojenia w media), a na dodatek tworzą się na niej zastoiska wody – założenie ogrodu pochłonie sporo czasu i pieniędzy.

W jakiej kolejności wykonać prace?

Zanim w ogrodzie pojawią się krzewy ozdobne i murawa, konieczne jest niekiedy wykonanie licznych prac – zwłaszcza gdy działka ma okresowo podmokły grunt albo nie jest uzbrojona w media. W takiej sytuacji, pierwszym etapem działań są roboty ziemne. Następnym – ułożenie instalacji (elektrycznej czy nawadniającej). W dalszej kolejności buduje się (bądź montuje) elementy małej architektury ogrodowej, układa nawierzchnie itd. Dopiero na końcu sadzimy rośliny i zakładamy trawnik.

Prace ziemne często wiążą się z budową oczka wodnego. Mogą też mieć na celu urozmaicenie rzeźby terenu – tak, by ogród zyskał niepowtarzalny charakter. W wielu przypadkach są jednak konieczne ze względów funkcjonalnych – odpowiednie kosz sprawia, że z działki usuwany jest nadmiar wody deszczowej (w wyniku samoczynnego jej spływu w pożądanym kierunku).

Pamiętajmy, że niezbędne instalacje trzeba ułożyć w gruncie odpowiednio wcześnie – przed rozpoczęciem robót budowlanych, jak np. budowa nawierzchni (jednak po zakończeniu prac ziemnych). W ogrodzie, podobnie jak w domu, potrzebujemy instalacji elektrycznej – do zasilania napędu bramy wjazdowej, latarni, reflektorów czy narzędzi. Jej ułożenie musimy powierzyć elektrykowi z uprawnieniami.

Większość prac związanych z urządzeniem ogrodu najwygodniej zlecić wyspecjalizowanej firmie – np. tej, która przygotowała projekt zagospodarowania. Można też działać samodzielnie – lecz pamiętajmy, by trzymać się założeń projektu lub własnego, przemyślanego planu.

fot. © toa555 - Fotolia.com

Podczas urządzania ogrodu, najważniejsze jest, by działać zgodnie z planem i wykonać poszczególne prace we właściwej kolejności. Pozwoli to zoptymalizować działania, uniknąć błędów i przeprowadzić kolejne etapy robót w ramach założonego budżetu.

Kiedy zacząć projektowanie?

Znaczna część inwestorów najpierw stawia dom, a dopiero potem urządza ogród. Najkorzystniej jednak, gdy projekt zagospodarowania posesji powstaje równolegle z projektem budynku. Ogród powinien bowiem stanowić wraz z domem spójną całość pod względem stylistycznym i funkcjonalnym, być dodatkowym salonem pod chmurką. Idealnie, gdy projektant budynku i architekt krajobrazu współpracują ze sobą.

Budowa ogrodu, prowadzona jednocześnie z budową domu, też ma swoje zalety. Warto wykonać w tym czasie przynajmniej większe roboty ziemne. Dzięki temu na etapie wykańczania budynku nie będzie trzeba brnąć w błocie. Nie bójmy się, że ekipa budowlana, przystępująca do budowy domu, zniszczy nam parcelę – te czasy dawno już minęły.

Jeśli natomiast nasz dom już stoi, zimą warto zająć się planowaniem ogrodu – wiosną będzie można przystąpić do pracy.

Planować samemu czy z architektem?

Nieoceniona może okazać się współpraca z doświadczonym architektem krajobrazu. Pomoże on nadać naszym wizjom realny kształt, zaproponuje ciekawe rozwiązania – wszystko w zgodzie z warunkami przyrodniczymi naszego terenu. Oprócz planu koncepcyjnego i efektownych wizualizacji, warto zamówić u niego projekt techniczny, czyli dokumentację pokazującą sposób realizacji ogrodu według projektu koncepcyjnego. Bardzo ułatwi samodzielną pracę. Przyda się też kosztorys poszczególnych etapów robót oraz program pielęgnacji. Jeżeli ta sama firma projektuje i urządza teren, projekt najczęściej jest gratis.

Nie postępujmy po amatorsku. Jeśli ogród planujemy samodzielnie, wykonajmy szkic koncepcyjny i oszacujmy koszty. Plan posesji możemy rozrysować na papierze w kratkę bądź milimetrowym – najlepiej w skali 1: 50 (1 cm na papierze odpowiada 0,5 m w terenie). Najlepiej jednak, gdy dysponujemy kserokopią geodezyjnej mapy działki, na której zaznaczone są już wszystkie stałe obiekty – dom, instalacje, drzewa itd. Podczas projektowania przyda się również dokładny plan uzbrojenia terenu oraz projekt budynku (w szczególności chodzi o układ wnętrz na parterze).

fot. L. Jampolska	fot. Buszrem	fot. DLH
Domy drewniane, o tradycyjnym charakterze, najlepiej współgrają z ogrodami stylizowanymi na rustykalne – z barwną roślinnością, brukiem kamiennym. W ogrodach wokół budynków o prostej nowoczesnej bryle, rośliny stanowią raczej dodatek.

fot. L. Jampolska	fot. Dreamstime	fot. Gardena
Trawnik możemy założyć w sposób tradycyjny – poprzez siew nasion. Warto jednak rozważyć zakup darni z rolki – płaty murawy bardzo szybko się układa na przygotowanym podłożu. Pielęgnację trawnika (czy to z siewu, czy z rolki) znacznie może ułatwić system automatycznego nawadniania, z wynurzalnymi zraszaczami, montowanymi pod ziemią.

Jak nadać mu odpowiedni charakter?

Aby dobrze go zaplanować, trzeba najpierw stać się obserwatorem otaczającego krajobrazu – uwarunkowań przyrodniczych i kulturowych regionu. Ułatwi to dobór właściwych roślin (które bez problemu przyjmą się na naszym terenie), oraz rodzaju budulca, tak by wpisywał się w otoczenie. Pamiętajmy również, że to co pasuje do wiejskiego podwórka, raczej nie sprawdzi się w mieście. Poszczególne elementy wyposażenia ogrodu powinny współgrać z wyglądem domu. Zbyt różnorodna kolorystyka zakłóci harmonię.

Podkreślmy walory, a ukryjmy mankamenty działki. Jeśli jest bardzo mała, można posadzić rośliny o szarym lub niebieskawym odcieniu liści i kwiatów, wszak zimne kolory oddalają. Poza tym warto postawić na prostotę kompozycji i dbałość o detale. Gdy do dyspozycji mamy duży teren, posadźmy rośliny w luźnych grupach – nie będą musiały konkurować o substancje odżywcze zawarte w glebie, wodę oraz światło.

Jak zagospodarować przestrzeń?

Ogród to nie tylko miejsce sadzenia roślin ozdobnych. To także strefa relaksu, spotkań z przyjaciółmi oraz plac zabaw dla dzieci. Jedni odpoczywają, pijąc kawę w zacienionej altanie, inni – doglądając upraw w warzywniku. Jeśli działka jest duża, warto wydzielić kilka stref i zaplanować rozmaite obiekty – tak, by każdy z domowników znalazł tam coś dla siebie.

Frontowa część działki zazwyczaj pełni rolę reprezentacyjną i obsadzana jest roślinami ozdobnymi bądź obsiewana trawą (najefektowniej wygląda trawnik typu angielskiego – choć taki wymaga najwięcej pielęgnacji).

W każdym ogrodzie niezbędna jest również strefa wypoczynkowa – najczęściej lokalizowana w ustronnym miejscu, na tyłach ogrodu. Jej rolę może pełnić altana ukryta wśród zieleni albo np. przydomowy taras. W altanie znacznie oddalonej od budynku można bez problemu urządzać małe przyjęcia, nie kolidujące z codziennym życiem pozostałych domowników.

Plac zabaw dla dzieci – z huśtawką, zjeżdżalnią, trampoliną czy piaskownicą – powinien być usytuowany w sąsiedztwie domu, w zasięgu wzroku opiekunów. Jeśli ogród jest duży, można wygospodarować miejsce na boisko czy kort tenisowy.

Warzywnik lub ogród ziołowy lokalizuje się zwykle w mniej uczęszczanej części działki, jednak najwygodniej, jeśli znajduje się blisko domu.

fot. Semmerlock

Zagospodarowaniu frontowej części działki poświęcamy zwykle najwięcej uwagi. Lubimy bowiem konkurować z sąsiadami i staramy się, by nasz ogród był najpiękniejszy w okolicy. Od frontu zwykle zakładamy regularnie strzyżony trawnik albo sadzimy piękne rośliny. Pamiętajmy, że przy ścianie budynku należy je zaplanować piętrowo – wyższe z tyłu, niższe z przodu.

fot. L. Jampolska

Jak rozplanować zieleń?

Rośliny dostosowane... do warunków
Dobierając rośliny, należy uwzględnić ich wymagania, dotyczące nasłonecznienia, wilgotności, dostępności składników pokarmowych itd. Najlepiej wziąć pod uwagę podłoże, jakie mamy w obrębie posesji, bo walka z trudną glebą (np. piaszczystą albo kwaśną) jest trudnym zadaniem. Przyjrzyjmy się, co naturalnie porasta działkę i jej sąsiedztwo. Im mniej wprowadzimy okazów egzotycznych, na korzyść rodzimych, tym bardziej ogród wtopi się w otoczenie. Jeżeli dopiero uczymy się ogrodnictwa, bądź chcemy zminimalizować ilość prac pielęgnacyjnych, wybierajmy gatunki wytrzymałe, łatwe w uprawie i długowieczne. Glebę w dobrym stanie wystarczy przekopać i w razie konieczności dopasować odczyn (większość roślin preferuje pH 6,0–7,0).

...do stylu
W ogrodach wiejskich czy naturalistycznych lepiej sadzić rośliny, które mamy „za płotem”. Występujące w okolicy gatunki bez problemu przyjmą się na działce, a ogród będzie harmonizował z otoczeniem.

Sadź z umiarem
Początkujący ogrodnicy wychodzą z założenia, że im więcej roślin posadzą na działce, tym okazalej będzie się prezentowała. Kupują więc rozmaite krzewy, byliny, wymieniają się sadzonkami... Trzeba jednak pamiętać, że z czasem urosną. Zbyt gęsto posadzone wyglądają nieciekawie i częściej chorują. Nie należy też przesadzać z różnorodnością gatunków – większość roślin najlepiej prezentuje się w jednorodnych grupach. Lepiej kupić mniej sadzonek, ale bardziej rozrośniętych, z uformowaną bryłą korzeniową. Pamiętajmy, że duże drzewa mogą całkowicie zdominować mały ogród. Na rozległej posesji pożądane są natomiast takie okazałe egzemplarze.

Nie wycinaj
Wielu inwestorów, zagospodarowując posesję, usuwa stare drzewa i krzewy. Zanim urosną nowe, minie wiele lat. W tym czasie dużą rolę powinna odgrywać zieleń zastana działce. Wiele z tych roślin można skomponować z nowymi nasadzeniami. Dużą wartość stanowią szczególnie drzewa liściaste od południowej strony budynku – niwelują nagrzewanie się domu latem.

Niech zieleń stanowi osłonę
Pasy gęstych nasadzeń w układzie piętrowym (z zastosowaniem wyższych i niższych krzewów) – od strony ulicy albo przeważających wiatrów (na otwartej działce) – będą doskonałą osłoną przed kurzem, hałasem, spalinami i silnymi podmuchami. Rośliny zimozielone zapewnią całoroczną ochronę (wiatr najbardziej dokucza zimą). Szpalerem drzew, krzewów albo pnączami można zasłonić nieatrakcyjne obiekty – np. ścianę budynku gospodarczego.

Załóż trawnik
Choć wymaga on wiele pracy, znacznie podnosi walory ogrodu. Sprawia, że teren wydaje się przestronniejszy i bardziej uporządkowany. Stanowi doskonałe tło dla roślin i może być miejscem zabaw bądź gier. Coraz popularniejsze jest układanie darni z rolki, która daje natychmiastowy efekt. Dobrze też sprawdza się na skarpach (nasiona mogłyby zostać wypłukane przez deszcz albo podczas podlewania). W dużych ogrodach trawę na ogół się wysiewa, bo koszt jest wtedy mniejszy. Aby murawa wyglądała pięknie, trzeba o nią dbać – lecz nie jest to łatwe. Na rozległych posesjach niezastąpiony jest system automatycznego nawadniania, który praktycznie nie wymaga obsługi i sprzyja racjonalnemu zużyciu wody.

Twórz efektowne zestawienia
Bardzo ciekawie wyglądają rośliny posadzone piętrowo – wyższe z tyłu, niższe z przodu. Warto też łączyć ze sobą gatunki o odmiennym pokroju – np. strzeliste z przewieszającymi się. Unikajmy przesytu kolorów – szczególnie w nowoczesnych ogrodach. Wystarczą 2–3 barwy przewodnie. Liczy się przy tym nie tylko kolor kwiatów, ale również ulistnienia. Pamiętajmy, że ogród powinien być piękny przez cały rok – sadźmy rośliny o różnej porze kwitnienia oraz takie, które nie tracą liści na zimę.

fot. © pia-pictures - Fotolia

Ogród to przede wszystkim rośliny. Aby jednak zdobiły, a nie szpeciły, trzeba je zaplanować z głową, a później odpowiednio pielęgnować. Oczywiście, zieleń sadzimy na samym końcu – po ułożeniu w ziemi instalacji, utwardzeniu nawierzchni kostką itd. Jeżeli teren jest duży, glebę użyźnia się miejscowo – podczas sadzenia poszczególnych egzemplarzy – wsypując żyzne podłoże w dołek.

Bezpieczny dla dzieci!

Podczas planowania ogrodu nie możemy zapomnieć o bezpieczeństwie i wygodzie najmłodszych jego użytkowników. Oczka wodne, szczególnie te głębokie, stanowią duże zagrożenie dla małych dzieci. Jeżeli już decydujemy się na zbiornik, powinien być zabezpieczony – tak aby maluchy nie miały do niego dostępu.

Niektórzy rodzice unikają sadzenia roślin ciernistych i parzących – chociaż lepiej uczyć pociechy, że róża kłuje, a pokrzywa parzy. Gatunków trujących, które nie są bardzo groźne dla człowieka jest sporo i trudno byłoby całkowicie wyeliminować je z ogrodu. Są jednak rośliny wyjątkowo niebezpieczne, na które muszą uważać nawet dorośli.

Nie wszyscy wiedzą, że dyptam – efektowna bylina rabatowa – może dotkliwie poparzyć, pozostawiając trudno gojące się rany. Zaleca się nie dotykać jej w słoneczne dni, zwłaszcza w okresie kwitnienia, zaś wszelkie zabiegi pielęgnacyjne przeprowadzać w ubraniu ochronnym. Do najsilniej trujących krzewów, chętnie uprawianych w ogrodach, należą cisy. Trujące są prawie całe rośliny. Co prawda, czerwony miąższ owoców nie szkodzi zdrowiu, lecz otoczone nim nasiona są bardzo niebezpieczne. Poza tym uwagę dzieci często zwracają trujące owoce ligustru (popularnej rośliny żywopłotowej), przypominające jagody, oraz śnieguliczki – białe, duże i gąbczaste, a także rącznika, wawrzynka i wiciokrzewu. Nie zapominajmy, że silnie trujący jest także popularny bluszcz, niektóre rośliny rabatowe, jak konwalia, ostróżka, zimowit, oraz oleander i bieluń – uprawiane w pojemnikach na balkonach i tarasach.

fot. Libet		fot. L. Jampolska
Miejsce wypoczynku można urządzić w dowolnym miejscu – np. pod ogrodowym parasolem albo w pawilonie, który przypomina baldachim i jest szybki w montażu oraz demontażu. Odpowiedni będzie również przydomowy taras, który można zacienić przy użyciu płótna żaglowego.

Niezbędne wyposażenie

Wyposażenie ogrodu – w postaci elementów małej architektury czy oświetlenia – służy wygodzie domowników i stanowi ozdobę. Jest nie mniej istotne od ogrodowej zieleni. Altana lub tzw. pawilon (oszczędniejsza forma altany), pergola, trejaż, ławki, lampy – wszystko to sprawia, że ogród staje się bardziej funkcjonalny. Ogrodowe domki zapewniają poczucie intymności podczas wypoczynku. Dach nad głową uniezależnia od kaprysów pogody. Oświetlony teren zachęca natomiast do wieczornego relaksu na świeżym powietrzu. Podświetlona rzeźba lub krzew o ciekawym pokroju może stanowić ciekawą dekorację.

Materiały starajmy się dobierać tak, by pasowały do tych, które zastosowano do wykończenia elewacji domu, posadzki tarasu itd. Pamiętajmy, że elementy z drewna albo wikliny najlepiej pasują do założeń rustykalnych, zaś stalowe, o minimalistycznej formie – do ogrodów w stylu nowoczesnym.

Pergolę, altanę i inne budowle może zaprojektować architekt krajobrazu, zajmujący się planem zagospodarowania działki. Jeśli ktoś woli tańsze, prostsze i szybsze rozwiązania, powinien wybrać coś z oferty centrum ogrodniczego. Dostępne są tam wyroby gotowe do montażu, z metalu albo drewna zabezpieczonego przed niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych. W zestawie znajdują się wszystkie niezbędne akcesoria – gwoździe, wkręty czy obejmy do mocowania drewnianych elementów w ziemi.

Źródło: Magazyn Budujemy Dom 1-2/2016 tekst: Małgorzata Kolmus zdjęcie tytułowe: © oocoskun - Fotolia