Nawierzchnie ogrodowe: materiały na ścieżki i podjazdy

Producenci od lat prześcigają się w przedstawianiu kupującym najciekawszej oferty produktów brukarskich. Naprawdę jest w czym wybierać. Tylko od gustu i zasobności portfela zależeć będzie, czy właściciele domów z ogrodem zdecydują się na szlachetny ale droższy kamień, czy na równie efektowny lecz znacznie tańszy produkt z betonu. I to nie koniec na tym. Do dyspozycji mają jeszcze inne ciekawe produkty: na przykład bruk klinkierowy, bruk drewniany, bruk z prześwitami, bruk lepla. Co wybrać? Jak i gdzie położyć?

Utwardzone nawierzchnie a wielkość działki

W przydomowym ogrodzie powinna dominować zieleń, a nie utwardzone nawierzchnie, dlatego bardzo ważne jest niezakłócanie proporcji między nimi. Mała działka zabudowana domem i zbyt dużymi utwardzonymi nawierzchniami po prostu wygląda źle. Brakuje jej przytulności i nabiera przemysłowego charakteru. A przecież nie o to chodzi.

Z praktycznego i estetycznego punktu widzenia rada jest następująca: nawierzchnie utwardzamy tylko tam, gdzie jest to niezbędne.

Reprezentacyjna ścieżka, prowadząca od furtki do domu, oraz wybrukowany podjazd do garażu potrzebne są na każdej działce. To oczywiste. Na najmniejszych posesjach należy jednak na tym poprzestać. Na działkach średniej wielkości warto dodatkowo utwardzić alejkę biegnącą do altany, warzywnika, ewentualnie śmietnika (jeśli nie znajduje się przy podjeździe do garażu). Nie można zapomnieć o dobrym skomunikowaniu tarasu z ważnymi strefami ogrodu. Na dużych działkach zaleca się natomiast szczególnie zadbać o możliwość wygodnego manewrowania samochodami przed garażem oraz o utwardzenie miejsc parkingowych dla gości. W głębi ogrodu mogą być potrzebne wybrukowane placyki do grillowania, palenia ognisk itp.

Projekt i planowanie nawierzchni

Nie każdy właściciel domu poradzi sobie z samodzielnym wytyczeniem oraz określeniem wielkości i rodzaju nawierzchni na działce, a także z dopasowaniem ich do wyglądu budynku i ogrodu. W tej dziedzinie najlepiej sprawdzi się architekt krajobrazu. Spośród bogactwa kształtów, kolorów i rodzajów kostek brukowych pomoże wybrać te, które harmonijnie zgrają się z otoczeniem.

Profesjonalny projekt zazwyczaj zawiera szkice wszystkich potrzebnych ścieżek i podjazdu, łącznie z informacją o ich wymiarach i kształtach. Wskazuje rodzaj i kolorystykę materiałów, uwzględnia dekoracyjne wzory. Na życzenie właścicieli architekt pomoże wyznaczyć przebieg instalacji oświetlenia traktów komunikacyjnych oraz niezbędnych instalacji odwadniających.

Ważnym elementem projektu jest zaplanowanie prawidłowych kierunków odpływu wody powierzchniowej – spadek poprzeczny nawierzchni to co najmniej 2%, spadek podłużny wymagany jest do odpływu wody od ścian budynku w kierunku ogrodu. Kiedy spadki nie wystarczają, buduje się odwodnienia liniowe (np. przed wjazdem do garażu).

Doświadczony projektant zanim rozrysuje układ nawierzchni przejdzie się po ogrodzie, wypatrując miejsca, gdzie właściciele wydeptali piesze trakty. Zasady ergonomii w ogrodzie też obowiązują! Nie poprowadzi ścieżek pod płytko korzeniącymi się drzewami, z obawy przed rozsadzeniem nawierzchni przez ich korzenie.

Ważne parametry nawierzchni utwardzonych

Podjazd
W małych ogrodach wystarczy krótki podjazd na planie prostokąta lub kwadratu. W dużych lepiej poprowadzić go po łuku lub liniami falistymi. Podjazd do garażu powinien mieć szerokość przynajmniej 3 m, a jeśli to możliwe, również zatoczkę lub rondo do zawracania. Na miejsce parkingowe dla jednego samochodu potrzeba powierzchni o wymiarach 2,5 × 5 m. W małych ogrodach warto zapewnić 1–2 miejsca postojowe; w większych 4–5.

Ścieżki
Główne ścieżki komunikacyjne wytyczamy po linii prostej i staramy się, by były możliwie krótkie. Standardowa szerokość reprezentacyjnej ścieżki (od furtki do głównego wejścia do budynku) powinna wynosić od 1,2 do 1,5 m. Ścieżki w głębi ogrodu prowadzimy po linii prostej (w ogrodach regularnych) albo miękkimi liniami (w ogrodach naturalistycznych). Zaleca się, by miały szerokość około 0,8 m.

Grubość nawierzchni ogrodowych
Dobiera się je w zależności od rodzaju obciążeń, czyli od tego, czy służą tylko piechurom, czy wjeżdża się na nie samochodami. W przydomowym ogrodzie wymagana grubość ścieżki wynosi: z kostki kamiennej i betonowej 4 cm; z bruku klinkierowego 4,5 cm.

Grubość podjazdu
Z kostki kamiennej i betonowej 6 cm; z bruku klinkierowego – co najmniej 5,2 cm. Warto wiedzieć, że kostki brukowe produkuje się też w grubościach 8 i 10 cm, a układa tam, gdzie występuje ruch cięższych pojazdów (czyli najczęściej poza obszarem działek jednorodzinnych).

Kolorystyka
Kiedy kolorystyka nawierzchni jest jasna i jednobarwna (ewentualnie w kilku pokrewnych odcieniach), staje się ona naturalnym tłem dla roślin, a perspektywa ogrodu wydłuża się. Taka nawierzchnia nie konkuruje z roślinnością, tylko znakomicie ją podkreśla. Nawierzchnie w ciemnych kolorach optycznie zmniejszają przestrzeń ogrodu, więc raczej nie nadają się do małych ogrodów. Nawierzchnie wykonane w wielu kontrastujących ze sobą kolorach lub wzorach mogą natomiast zdominować szatę roślinną i wprowadzić do otoczenia domu chaos. Dlatego należy je projektować umiejętnie i z dużym wyczuciem.

Kostka z betonu

Obecnie jest najpopularniejszym materiałem wykorzystywanym w prywatnych ogrodach,również dlatego, że produkuje się ją na miejscu, bez konieczności „ściągania” z drugiego krańca Polski. Chętnie jest nabywana z uwagi na trwałość, łatwą pielęgnację, bogate wzornictwo i kolorystykę, efektowny wygląd – często nie do odróżnienia od kostki z naturalnego kamienia lub z drewna. Poszczególne elementy można sprawnie wymienić, bez niszczenia reszty nawierzchni. Technologia układania nie sprawia większych trudności i nie trwa długo.

Kostka betonowa nadaje się zarówno na ścieżki, jak i na podjazdy. Produkuje się ją w kształcie kwadratu, prostokąta, sześciokąta, fali, „kości” itp. Kostka w formie trapezu ułatwia ułożenie nawierzchni lub wzorów w kształcie koła. Tak zwana kostka obijana (w specjalnym bębnie), po takiej obróbce imituje starą kostkę brukową. Technologia płukania powoduje, że kostka zyskuje szorstką, antypoślizgową powierzchnię, co zapewnia bezpieczniejsze użytkowanie podczas deszczu i w zimie.

Paleta barw bruku z betonu jest ogromna, od stonowanych szarości i beży, po ciemne brązy i czerwienie. Dobierając kolorystykę nawierzchni warto jednak zachować umiar i łączyć maksymalnie dwa–trzy kolory, w dodatku w pokrewnych odcieniach. Jak wcześniej wspomniano – kontrastowe, bardzo jaskrawe połączenia przytłaczają. Bruk betonowy produkuje się jako jedno- lub dwuwarstwowy. Kostki jednowarstwowe są barwione w masie, natomiast dwuwarstwowe tylko w warstwie licowej. Dobrej jakości kostka dwuwarstwowa powinna mieć warstwę licową o grubości co najmniej 5 mm i być dobrze związana ze spodnią warstwą, utworzoną z betonu konstrukcyjnego.

Kostka z naturalnego kamienia

Wytwarza się ją najczęściej z granitu, bazaltu, sjenitu, jak również z piaskowca i serpentynitu. Powstaje w wyniku łupania bloków skalnych (a nie metodą cięcia), stąd wymiary kostki kamiennej nie są idealnie równe (standaryzowane). Mogą się różnić nawet do 3 cm. Kostki kamienne o mniejszych wymiarach przeznacza się do wykonywania ścieżek i alejek oraz tarasów i podjazdów o małej intensywności użytkowania. Większe kostki stosuje się na podjazdach użytkowanych intensywnie (gdy jeżdżą po nich samochody ciężarowe). Duża kostka jest mniej wydajna od drobnej. Z tony drobnej kostki (4/6 cm) układa się od 8 do 9 m2 nawierzchni, podczas gdy z tony dużej kostki (15/17 cm) zaledwie 3 m2.

Do wykonania podjazdów w przydomowych ogrodach zaleca się kamienie pochodzenia magmowego (granit, bazalt itp.), ewentualnie kamienie przeobrażone ze skał magmowych (serpentynit). Są to skały bardziej trwałe (twarde i nienasiąkliwe) niż na przykład piaskowiec, który trzeba impregnować specjalistycznymi środkami zabezpieczającymi go przed płowieniem i nasiąkaniem wodą. Kostkę bazaltową, która po opadach atmosferycznych staje się niestety śliska, wykorzystuje się tylko jako dodatek dekoracyjny (ma ciekawą ciemną barwę i wzory z niej wykonane ładnie wyglądają).

Kostki kamienne są wytrzymałe – odporne na ścieranie i ściskanie. Mają szlachetny wygląd oraz dostępne są w dużej gamie kolorów – w szarościach, beżach, brązach, żółciach, zieleni i czerni. W porównaniu z kostką betonową są jednak znacznie droższe. W ogrodach najlepiej jest stosować kamień lokalny, pochodzący z danego regionu. Koszty transportu są wtedy niższe. Jeszcze korzystniej kupować go u źródła czyli bezpośrednio w kamieniołomie lub u producenta. Bez marży pośredników cena bywa przystępniejsza.

Kostka klinkierowa

Szczególną zaletą klinkieru jest niewrażliwość na działanie oleju silnikowego i benzyny, dlatego warto z niego ułożyć podjazd do garażu. Inne zalety to: odporność na ścieranie, nieduża nasiąkliwość i łatwość usuwania z niej wszelkich zanieczyszczeń. Tradycyjną barwą jest czerwień, ale bywa też kostka żółta, pomarańczowa, brązowa, grafitowa i cieniowana. Warto wiedzieć, że bruk z klinkieru nie płowieje na słońcu, ponieważ jego kolorystyka nie jest wynikiem dodawania barwników. Właściwość niezmieniania pierwotnego wyglądu oraz wyjątkowo wysoka trwałość tego rodzaju bruku sprawia, że można go wykorzystywać po latach w innym miejscu, zarówno na podjazdach, jak na ścieżkach i tarasach.

Bruk z prześwitami

Jeśli właścicielom zależy na mniej masywnym wyglądzie podjazdu lub ścieżki, producenci oferują im specjalny rodzaj kostki z wypustami dystansowymi lub otworami. Szczeliny takiej nawierzchni, po wypełnieniu jej żyzną ziemią, a nie zwyczajowo piaskiem lub zasypką granitową, można dekoracyjnie wykończyć. Szczególnie sprawdza się niska roślinność odporna na deptanie. Dobrze wygląda też trawa, tyle że wymaga nie tylko podlewania, ale i koszenia. Zaletą tego rodzaju nawierzchni jest wysoka przepuszczalność. Zapewne nigdy nie zbiorą się na niej kałuże i nie będzie konieczne stosowanie odwodnienia liniowego.

Bruk drewniany

Nawierzchnie z drewna mają oryginalny wygląd, dobrze wtapiają się w szatę roślinną, są przyjazne dla ludzi i zwierząt. Bruk drewniany jest tani, ale po deszczu bywa śliski i wymaga impregnacji w celu przedłużenia jego trwałości. Nadaje się na ścieżki, alejki i niewielkie placyki (np. do zabaw dla dzieci). Produkuje się go z drewna rodzimego (robiniowego, sosnowego, dębowego) albo egzotycznego, w formie klocków lub krążków.

Kostka lepla

Powstaje z nowoczesnego tworzywa o nazwie chylon. Zawiera ono 55% plastiku (HDPE, czyli polietylen wysokiej jakości i PP, czyli polipropylen) oraz 45% odpadów potartacznych (wiórów). Kostka lepla nie płowieje na słońcu, nie wymaga impregnacji, jest antypoślizgowa i odporna na chemikalia. Może być stosowana na podjazdach i parkingach. Dostępna w wymiarach 40 × 40 × 4,5 cm.

Tekst: Lilianna Jampolska