Zwyczajne niezwyczajne - zapomniane rośliny

ŚLAZ ZANIEDBANY Malva naglecta

Ślaz zaniedbany występuje pospolicie na polach, rumowiskach, przy drogach.

Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są liście, które po zebraniu należy starannie wysuszyć. Roślinę stosuje się przy leczeniu nieżytu dróg oddechowych, a także w przypadku schorzeń żołądka.

fot. A. Grąziewicz

ZIMOWIT JESIENNY Colchicum autumnale

Zimowit sylwetką bardzo przypomina znanego wszystkim krokusa. Podstawową różnicę stanowi okres kwitnienia, gdyż zimowit wypuszcza kwiaty wczesną jesienią.

Na terenie Polski występuje na podgórskich łąkach oraz w południowo- zachodniej części kraju, w ogrodach stosowany jest jako roślina rabatowa.

Zimowit jest rośliną trującą zarówno dla ludzi, jak i zwierząt. Częścią leczniczą są bulwy, które po zebraniu wiosną kroi się na plasterki i suszy. Zimowit ma działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.

fot. A. Grąziewicz

PIWONIA LEKARSKA Paeonia officinalis

Naturalne stanowiska piwonii występują w południowej Europie, w Polsce uprawiana jest jako roślina ozdobna. W starożytności piwonia uważana była za roślinę boską, która miała moc ochrony przed złymi duchami i męczącymi koszmarami.

Używano jej przy dolegliwościach wątrobowych, a także jako środek dający ulgę kobietom przy porodzie. Obecnie stwierdzono, że jest to roślina trująca.

fot. A. Grąziewicz

SZAŁWIA LEKARSKA Salvia officinalis

Szałwia od wieków w wielu krajach uważana była za symbol długowieczności.

W starożytnym Rzymie roślinę uważano za święte zioło, którego zbiór musiał odbywać się w niezwykle uroczysty sposób. Przed zbiorem osoba ubrana w białą tunikę składała ofiarę z wina i chleba, a następnie boso podchodziła do zioła.

W Polsce szałwia uprawiana jest jako roślina ozdobna i przyprawa. Pomaga w trawieniu ciężkiego, tłustego jedzenia, herbata z niej poprawia krążenie krwi, uspokaja, pomaga przy przeziębieniach i kaszlu. Suszone liście włożone pomiędzy ubrania odstraszają insekty.

fot. A. Grąziewicz

NAPARSTNICA PURPUROWA Digitalis purpurea

Stanowiska naturalne naparstnicy występują w Karpatach, w ogrodach sadzona jest jako roślina ozdobna. Od ponad dwóch wieków jest podstawową rośliną dostarczającą składnika leków na choroby serca. Znakomita jest również jako lek moczopędny.

Do leczenia służą liście zbierane jesienią w pierwszym roku wegetacji (naparstnica jest rośliną dwuletnią) lub w czasie kwitnienia. Naparstnica jest rośliną trującą, dlatego jej stosowanie musi podlegać ścisłej kontroli lekarza.

fot. A. Grąziewicz

ROZCHODNIK OSTRY Sedum acre

Rozchodnik ostry jest niewielką rośliną osiągającą maksymalnie 15 cm wysokości. Bardzo często można go spotkać na trawnikach – w miejscach silnie nasłonecznionych, suchych. W polskim krajobrazie pojawia się w przydrożnych rowach, na murach czy wałach kolejowych.

Rozchodnik jest rośliną trującą – surowcem leczniczym jest ziele wysuszone w temperaturze do 35°C. W medycynie ludowej roślinę tę stosowano do obniżenia ciśnienia krwi. Przedawkowanie takiego wywaru może jednak doprowadzić do wymiotów i osłabienia organizmu.

fot. A. Grąziewicz

LAWENDA SZEROKOLISTNA Lavandula angustifolia

Łacińska nazwa rośliny pochodzi od słów lavare, lavo – myć się, kąpać. W starożytnej Grecji roślina była najważniejszym dodatkiem do kąpieli. Istnieją opowieści o kaletniku, który używał olejku lawendowego do spryskiwania swoich wyrobów skórzanych i dzięki temu uchronił się od zarazy – ludzie zaczęli nosić przy sobie lawendę jako amulet przed chorobami zakaźnymi.

Surowcem leczniczym są kwiaty i pędy rośliny, które ścina się w słoneczny dzień, a później suszy w przewiewnych, suchych miejscach. Lawenda stosowana jest w kosmetyce. Suszone części roślin włożone do płóciennych woreczków są środkiem odstraszającym mole. W postaci herbatki lawenda używana jest w przypadku bólu głowy, duszności, jako środek uspokajający nerwy, a także odświeżający oddech.

fot. A. Grąziewicz

BARWINEK MNIEJSZY Vinca minor

Barwinek jest zimozieloną rośliną okrywową, silnie zadarniającą duże powierzchnie. W środowisku naturalnym pojawia się w lasach liściastych, zaroślach, w ogrodach stosowany jest jako roślina dodatkowa, zakrywająca większe powierzchnie.

Surowcem leczniczym są młode części rośliny zbierane w okresie kwitnienia, które później suszy się w temperaturze niższej od 45°C. Działanie barwinka ma właściwości rozkurczające naczynia krwionośne. Stosuje się go w obniżaniu ciśnienia, migrenach, chorobie wieńcowej.

Dawniej barwinek nazywany był "fiołkiem czarownika", gdyż stosowano go jako składnik miłosnych napojów, a także używano go do wypędzania złych duchów. W przypadkach występowania skurczów owijano barwinkiem chorą część ciała.

fot. A. Grąziewicz

BEZ CZARNY Sambucus nigra

Bez czarny występuje w Polsce bardzo pospolicie – rośnie w ogrodach, zaroślach i lasach. Jest cennym krzewem o niezliczonych zastosowaniach. Wykorzystuje się prawie wszystkie części rośliny. Napar z kwiatów doskonale nadaje się do leczenia przeziębień. Zebrane świeże kwiatostany w połączeniu z ciastem naleśnikowym i usmażone dadzą fantastyczne w smaku, oryginalne placki. Z kwiatów również wytwarza się maści na oparzenia.

Owoce bzu zawierają bardzo dużo witaminy C, mają działanie przeczyszczające, moczopędne i przeciwbólowe. Z owoców można również przyrządzić nalewkę: 1 kg dojrzałych owoców, 1 l spirytusu i syrop cukrowy zrobiony z 0,5 l wody i 0,25 kg cukru.

fot. A. Grąziewicz