Uprawa rajskich jabłoni w ogrodzie

Jabłonie ozdobne pod względem botanicznym to przede wszystkim odmiany pochodzące od jabłoni niskiej (Malus pumila), purpurowej (M. purpurea), kwiecistej (M. floribunda) i jagodowej (M. baccata). W zależności od cech odziedziczonych po rodzicach różnią się pokrojem, barwą kwiatów i liści, wielkością i kolorem owoców, ich trwałością oraz odpornością na choroby.

Co je wyróżnia

Rajskie jabłonie rosną wolno i w zależności od zastosowanej podkładki przeważnie osiągają od 3 do 6 metrów wysokości. Kwitnienie rozpoczyna się w maju i trwa około 10 dni. Kwiaty odmian pełnych utrzymują się na drzewach nieco dłużej. Obfitość kwitnienia jest cechą stałą i tylko wyjątkowo srogie zimy lub późne przymrozki mogą ją ograniczyć. Kwiaty mogą mieć barwę białą, różową lub czerwoną. Wraz z opadaniem płatków ukazują się liście, wcześniej ukryte wśród kwiatów. Ich barwa oraz odporność na choroby ma podstawowe znaczenie w doborze odmian, bowiem aż do jesieni, czyli do momentu dojrzewania czerwonych lub żółtych owoców, to właśnie one będą zdobiły drzewka. Niestety, szczególnie w sezonach o ciepłym i wilgotnym przebiegu pogody, mogą być porażone przez grzyb Venturia inequalis, wywołujący parch jabłoni. Choroba objawia się tworzeniem oliwkowych plam na liściach, które później brązowieją i prowadzą do przedwczesnego ich opadania. Dobra rada: kupując w szkółce drzewka rajskich jabłoni, zawsze warto zapytać, czy wybrana przez nas odmiana jest odporna na parcha.

Tradycyjne odmiany

Najstarsze z uprawianych do dziś odmian mają już grubo ponad sto lat. Szacownym staruszkiem w tej grupie jest 'John Downie'. Ta cenna, odporna na mrozy i parcha angielska odmiana została wyhodowana w 1875 roku, ale ciągle jest uznawana za jedną z najlepszych. Charakteryzuje się szybkim wzrostem, osiąga od 4 do 6 m wysokości oraz 3-4 m szerokości, owalnym pokrojem, białymi, pojedynczymi kwiatami (w pąku są zaróżowione), ciemnozielonymi, błyszczącymi liśćmi oraz dużymi (2,5-3 cm długości) elipsoidalnymi owocami. Ciemnopomarańczowe jabłuszka z czerwonym rumieńcem długo pozostają na drzewach.

W porównaniu do 'John Downie' polska odmiana 'Ola' to ciągle jeszcze podlotek, mimo że w tym roku skończyła już 40 lat. Została wyhodowana w podwarszawskiej Dąbrówce przez Jana Grąbczewskiego [pioniera nowoczesnego szkółkarstwa w Polsce – red.]. Drzewka o ażurowej, kulisto-spłaszczonej koronie dorastają do 5 m wysokości, zawiązują pojedyncze, różowe kwiaty i mają czerwonawe, zieleniejące z początkiem lata, liście. Purpurowoczerwone owoce dorastają do 3 cm średnicy, są odporne na parcha i trwałe, utrzymują się na gałązkach aż do zimy.

Jabłonią ozdobną przez cały sezon jest z pewnością 'Royalty' Powoli rosnące, nisko rozgałęzione drzewka tej kanadyjskiej odmiany osiągają 4-6 m wysokości i 5 m szerokości. Główną ozdobą jest rubinowoczerwone, błyszczące ulistnienie, a także ciemnoczerwone kwiaty, pojawiające się przed rozwojem liści. Drzewka rodzą purpurowe owoce, jednak nie zawiązują ich dużo. Wadą odmiany jest mała odporność na parcha.

Większą odporność na choroby liści wykazuje natomiast inna, pochodząca z Kanady, odmiana – 'Kelsey', dorastająca do 8 m wysokości i tworząca luźne korony. Uwagę przyciąga pachnącymi, półpełnymi kwiatami w odcieniu różu. Młode liście są czerwone, ale z czasem zielenieją. Owoce kuliste, czerwone, błyszczące, długo pozostają na drzewie.

Do dużego miasta i małego ogrodu

Spośród jabłoni o pokroju kolumnowym, szczególnie przydatnych do sadzenia na terenach zieleni miejskiej, wartą polecenia jest amerykańska odmiana 'Van Eseltine', wyhodowana w 1942 roku. Drzewa o wąskiej, rozszerzającej się u góry koronie, dorastają do 8 m wysokości, tworzą półpełne, bardzo efektowne kwiaty zbudowane z 13-19 różowych płatków. Owoce żółte, niekiedy z czerwonym rumieńcem, mają średnicę 1-1,5 cm. Drzewa są bardzo odporne na parcha jabłoni.

Inne, wartościowe odmiany kolumnowe to: 'Adirindack' o białych kwiatach rozwijających się z różowych pąków i pomarańczowo- -czerwonych, kulistych jabłuszkach, 'Centurion' o czerwonych kwiatach i owocach, 'Harvest Gold' o białych kwiatach i żółtych owocach, które wyjątkowo długo utrzymują się na drzewkach, oraz 'Red Obelisk' o różowych kwiatach i czerwonych owocach.

Z kolei do najcenniejszych odmian o pokroju zwisłym, polecanych przede wszystkim do ogrodów przydomowych, należy 'Royal Beauty', Korony drzewek tej odmiany dorastają do 4 m średnicy, zaś ich wysokość zależy od miejsca szczepienia bądź od sposobu prowadzenia, polegającego na podwiązywaniu jednego z silniejszych pędów do palika. Rubinowe kwiaty, brązowo-czerwone liście i karminowe, drobne owoce zawieszone na długich pędach stanowią atrakcję ogrodu przez cały sezon. Istotną cechą wymienionych odmian jest wysoka odporność na parcha jabłoni.

Aby dobrze rosły

Rajskie jabłonie najlepiej rosną na glebach żyznych i świeżych oraz umiarkowanie wilgotnych. Do obfitego kwitnienia i owocowania potrzebują stanowisk słonecznych. Sadzone w cieniu często chorują, przedwcześnie gubią liście i owoce. Być może nie należą do najłatwiejszych w uprawie, ale z pewnością warto je mieć w ogrodzie.

Jak je wykorzystać

Rajskie jabłuszka, o czym nie wszyscy wiedzą, doskonale nadają się do kandyzowania. Wystarczy rozpuścić cukier w możliwie najmniejszej ilości wody, doprowadzić do wrzenia i wrzucić do niego całe jabłuszka. Gdy tylko owoce staną się szkliste, kandyzowanie jest zakończone. Następnie trzeba je zamknąć w słoiku i czekać na nadejście zimowych wieczorów. Nie dosyć, że takie przetwory są prawdziwą ozdobą stołu, to sprawdzają się jako wyśmienity dodatek do herbaty, którego nie sposób kupić w żadnym sklepie. Bardziej zaawansowani ogrodnicy-kucharze mogą pokusić się o zrobienie rajskiej konfitury lub jabłuszek w syropie z liśćmi mięty.

Owoce rajskich jabłoni to także przysmak drozdów, kosów, kwiczołów i jemiołuszek; ptaki te chętnie goszczą w jabłkowej stołówce. Bukieciarze i kwiaciarze wykorzystują pędy z barwnymi owocami lub same owoce, jako dodatek do bukietów i wiązanek, a także do dekoracji wnętrz. Do wykonania najprostszej, ale bardzo eleganckiej kompozycji wystarczy ciekawe, szklane naczynie, jabłuszka i… gotowe!

Tekst i zdjęcia: Grzegorz Falkowski

Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Szkółkarzy Polskich. Więcej informacji o roślinach i ich producentach uzyskać można na: www.e-katalogroslin.pl lub www.zszp.pl