Jak poprawić żyzność gleby?

Czym jest struktura gleby?

Głównym czynnikiem decydującym o żyzności gleby jest jej struktura i najlepsze właściwości posiadają właśnie gleby strukturalne. Gleba strukturalna (gruzełkowata), składa się z drobnych części (grudek), które są ze sobą połączone (zlepione), dzięki próchnicy, tworząc skupienia zwane agregatami glebowymi. Mogą one mieć różną wielkość, ale do uprawy roślin, najkorzystniejsza jest frakcja (inaczej wielkość grudek) o średnicy 2-4 mm.

Odpowiednia struktura gleby:

• sprzyja dobremu przesiąkaniu i gromadzeniu się wody,
• zapobiega wymywaniu składników pokarmowych do wód gruntowych (i powstawaniu zastoisk wody w ogrodzie),
• umożliwia odpowiednie napowietrzenie gleby.
  
  

Ponadto, w glebie strukturalnej szybciej kiełkują i wschodzą rośliny, lepiej rozwija się system korzeniowy korzeni roślin, a także istnieją dobre warunki do rozwoju życia biologicznego, potrzebnego do prawidłowego rozwoju roślin. Bardzo dobrą strukturą charakteryzują się czarnoziemy, jednak większość gleb wymaga niestety zabiegów, które poprawiają jej żyzność.

Jak wzbogacić glebę w próchnicę?

Najprostsze, ale bardzo skuteczne są tradycyjne metody poprawiania jakości gleby, czyli jej przykopanie na jesień i dostarczenie im materii organicznej. Najlepiej zrobić to jesienią (ale można także wiosną), po zbiorach warzyw i usunięciu resztek innych roślin jednorocznych. Coroczne spulchnienie i rozluźnienie gleby poprawia jej jakość i zapobiega zjawisku tzw. „zmęczenia gleb”, prowadzącemu do ich wyjałowienia.

W ogrodzie lub na działce najlepiej przekopać glebę z nawozami organicznymi, np. z kompostem lub obornikiem, które są najlepszym naturalnym źródłem materii organicznej (próchnicy). Kompost rozkładamy na powierzchni gleby i przekopujemy wiosną lub jesienią i ma on dużą zaletę – nie da się go przenawozić!

Bardzo cenny jest także obornik, jednak najlepiej używać formy przekompostowanej, która nie zaszkodzi roślinom i ma łagodniejszy zapach. Podobnie jak kompost, można rozłożyć go na glebie jesienią lub wczesną wiosną i przekopać. Jeśli mamy dostęp do świeżego obornika (z pewnego źródła), najlepiej stosować go tylko jesienią (zbyt duże stężenie może uszkodzić system korzeniowy roślin).

Próchnicy można dostarczyć glebie także, stosując tzw. nawozy zielone, które najłatwiej uzyskać samemu w ogrodzie. Wystarczy obsiać powierzchnię, którą chcemy przeznaczyć pod uprawę roślin szybko rosnącymi roślinami jednorocznymi. Są głównie gatunki roślin z rodziny motylkowatych/bobowatych, potrafiące wiązać i przyswajać azot. Można wysiać je wiosną, a latem (przed kwitnieniem) ściąć je i przekopać z wierzchnią warstwą gleby. Rośliny te można używać także jako poplon, czyli latem po zebraniu plonów wcześniej uprawianych roślin, wysiać wspomniane roślin, a przed zimą ściąć i także przekopać (wiosną otrzymamy dobrze odżywioną, bogatą w azot glebę).

Jako nawozy zielone (i poplon) stosowane są między innymi: łubin, wyka siewna, gorczyca, owies, facelia, peluszka, seradela. 

Jak poprawić jakość gleb zbyt lekkich i zbyt ciężkich?

► Aby poprawić właściwości gleb piaszczystych, luźnych można również wzbogacić je w materię organiczną, np. przekopując i dodając do nich odkwaszonego torfu lub ziemi gliniastej.

► W przypadku gleb gliniastych i ciężkich, warto również je spulchnić i zmieszać z piaskiem, torfem lub drobno mieloną korą, aby je rozluźnić.

Przy takich zabiegach, wzbogacana powierzchnia gleby również musi być zawsze dokładnie przekopana – przynajmniej na głębokość szpadla.

Oczywiście na jakość gleby i jej żyzność można wpływać także stosując nawozy mineralne oraz wapnowanie gleby, co jednocześnie ma związek właściwym pH gleby. Jednak chcąc uzyskać odpowiednią jakość gleby tymi sposobami, zaleca się wykonać analizę chemiczną gleby, aby odpowiednio zastosować nawożenie.

Glebę najlepiej przekopać (lub spulchnić glebogryzarką) na głębokość 25–30 cm (głębokość szpadla), a następnie zostawić na zimę w tzw. „ostrej skibie”, czyli nie wyrównując powierzchni. Chodzi o to, żeby przez okres zimy gleba dobrze się napowietrzyła, skruszała i uzyskała lepszą strukturę oraz wchłonęła optymalną ilość wilgoci potrzebnej wiosną. Grabienie i wyrównywanie przekopanej powierzchni wykonujemy dopiero wiosną (lub bezpośrednio przed sadzeniem/wysiewem roślin).

Pożyteczne mikroorganizmy a jakość gleby

Warto stosować także tzw. pożyteczne mikroorganizmy glebowe (PM), które są wciąż niedoceniane, a mają ogromne znaczenie w regeneracji i budowaniu struktury gleby oraz odżywaniu roślin:

• uczestniczą w obiegu podstawowych pierwiastków budujących organizmy żywe (np. węgla, azotu i fosforu).
• przyczyniają się także do zmian w procesach glebotwórczych oraz rozkładają i mineralizują materię organiczną.
• biorą udział w budowaniu i odnawianiu związków humusowych, co także poprawia strukturę gleby
• zapobiegają erozji i przesuszaniu gleby
• rozkładają szkodliwe substancje (np. pestycydy, węglowodory), oczyszczając podłoże
• zwiększają powierzchnię chłonną korzeni, zaopatrują roślinę w wodę i składniki odżywcze, budując jej odporność
  
  

W ostatnich latach coraz częściej stosowane są preparaty zawierające pożyteczne mikroorganizmy w postaci naturalnych mieszanek mikroorganizmów (np. dobrane kultury bakterii lub drożdży). Dostępne w sprzedaży preparaty (PM) są zwykle połączeniem mikroorganizmów z elementami mineralnymi i roślinnymi, które wpływają na poprawę żyzności gleby. Oferowane są w różnych formach – na potrzeby upraw ogrodniczych najczęściej w postaci płynnych nawozów organicznych (np. w połączeniu z kwasami humusowymi) lub zapraw nasiennych.

Tekst: Maciej Aleksandrowicz, zdjęcie tytułowe: Forrest Cavale / Unsplash